Zgodnie z badaniami internetowymi przeprowadzonymi przez Portal Internetowy Onet - Narodowy Test Zdrowia Polaków 2021, ponad 58% Polaków ma problemy z nadmierną wagą ciała. Zdecydowana większość z nich (77% mężczyzn i 48% kobiet tej grupy) cierpi na nadwagę, stan który nie wymaga interwencji lekarza i można samodzielnie sobie poradzić z tym problemem stosując odpowiednią dietę i aktywność fizyczną.
Jak wykazały badania ankietowe, większość Polaków i Polek nie stosuje żadnej diety odchudzającej lub tzw. zdrowej lub zbilansowanej diety, ani nie podejmuje dodatkowych aktywności fizycznych, skutkiem czego widać wyraźny trend pogarszania się powyższych statystycznych wraz z wiekiem badanych.
Brak reakcji na zwiększającą się masę i siedzący tryb życia zawsze będzie prowadził do ryzyka otyłości a w przyszłości otyłości II i III stopnia, będącymi przyczyną wielu powikłań i przedwczesnej śmierci.
Kiedy należy skonsultować się z lekarzem?
Zwykle nadwaga czy otyłość I stopnia w początkowej fazie (dolna granica BMI <=32) nie wymagają konsultacji z lekarzem i można sobie poradzić z problemem nadwagi i otyłości samodzielnie. Nie mniej jednak, jeżeli odczuwasz jakieś niepokojące objawy jak zadyszki, duszności, bóle w stawach i inne objawy należy przeprowadzić konsultację z lekarzem w celu ustalenia przyczyn tych objawów. Mogą one być skutkiem innych niebezpiecznych chorób lub być bezpośrednio powiązane z otyłością.
W przypadku nadwagi w górnej granicy BMI oraz otyłości istotnym jest dość regularne wykonywanie pomiarów ciśnienia. Podwyższone ciśnienie może być skutkiem nadmiernej ilości kilogramów i złej diety. Podwyższone ciśnienie to cichy zabójca, który prowadzi do choroby Nadciśnienia Tętniczego, bez jakichkolwiek objawów. Jeżeli przekraczasz normy ciśnienia (130/85 prawidłowe i 140/90 prawidłowe wysokie) zgłoś się do lekarza w celu dalszej diagnostyki.
Dobrze co jakiś czas zmierzyć sobie cholesterol w szczególności, gdy nasza dieta zawiera wiele tłuszczy zwierzęcych. To kolejny cichy zabójca, który z czasem prowadzi do wielu niebezpiecznych chorób i powikłań głównie kardiologicznych. W przypadku zbyt wysokiego cholesterolu należy bezwzględnie udać się do lekarza, aby podjąć leczenie mające na celu stałe obniżenie tego parametru.
Jakie objawy mogą być niepokojące?
Skutkiem nadwagi i otyłości może być wiele ukrytych chorób, rozwijających się powoli i po cichu. Samodzielnie nie wykryjemy ich postępu. W tym przypadku można je wykryć tylko badaniami profilaktycznymi lub gdy przybiorą bardziej zaostrzoną formę bądź gdy znajdą się późnym stadium.
Z drugiej strony wiele symptomów i objawów może nas alarmować o tym, że coś niepokojącego dzieje się z naszym organizmem. Do symptomów tych należą między innymi:
- częste bóle głowy
- obniżona kondycja
- zadyszki podczas ćwiczeń
- duszności astmatyczne
- drętwienie kończyn
- częste bóle brzucha
- częste biegunki
- bolesne żylaki kończyn dolnych
- bóle stawów
- zaburzenia miesiączki
- częste problemy z koncentracją i zdobywaniem wiedzy
Powyższe objawy są sygnałami, które nie powinny być zignorowane i wymagają weryfikacji i badań diagnostycznych. W tym przypadku zalecany jest kontakt z lekarzem.
W przypadku nadwagi oraz otyłości I stopnia, ważnym sygnałem powodującym konieczność konsultacji ze specjalistą jest sytuacja, w której pomimo zastosowania diety o ujemnym bilansie kalorycznym i włączeniu aktywności fizycznej, nadal przybierasz na wadze. Zaleca się, aby lekarz lub dietetyk zrewidował zastosowaną dietę bądź zlecił dodatkowe badania diagnostyczne wykluczające lub potwierdzające inne podłoże zwiększania masy ciała.
Otyłość II oraz III stopnia zawsze jest wskazaniem do wizyty u lekarza.
W tym przypadku, osoba powinna być pod stałą opieką specjalisty w celu monitorowania rozwoju choroby, jej powikłań i weryfikacji osiągnięć i działań pacjenta w celu redukcji masy. Osoby w tym sanie zwykle mają już problemy lub postępujące choroby związane z układem kostno-szkieletowym, ale przede wszystkim z układem sercowo-naczyniowym, czego nie wolno bagatelizować.
Gdzie i do jakiego lekarza udać się przy otyłości?
Leczenie otyłości wymaga podejścia interdyscyplinarnego, czyli współpracy wielu specjalistów z różnych obszarów medycyny. W zależności od tego jakie jest stadium choroby, jakie masz objawy oraz jaka jest przyczyna otyłości zależy, kto w danym procesie leczenia musi uczestniczyć.
Najważniejszym elementem leczenia jest dobrze postawiona diagnoza wskazująca na przyczyny otyłości. W większości przypadków będzie to nadmierna podaż kaloryczna, ale przyczyny mogą być też inne.
Z tego względu w pierwszej kolejności należy udać się do lekarza POZ - (lekarz pierwszego kontaktu, internista lub pediatra w przypadku dzieci).
Lekarz POZ może zlecić podstawowe badania (lipidogram, stężenia glukozy we krwi (stężenie glukozy na czczo), AST, kwas moczowy, stężenie kreatyniny, TSH, pomiar ciśnienia tętniczego krwi), które pomogą w ocenie przyczyny otyłości i pozwolą podjąć decyzję o skierowaniu do odpowiedniego specjalisty. To lekarz POZ wystawia skierowanie lub skierowania do specjalistów zajmujących się konkretnymi problemami zdrowotnymi w tym pochodnymi od otyłości chorobami współistniejącymi.
Lekarz POZ może więc między innymi skierować pacjenta do konsultacji: dietetykiem, dietetykiem klinicznym, lekarzem rehabilitacji, fizjoterapeutą, psychologiem, kardiologiem, ortopedą, diabetologiem, endokrynologiem, bariatrą.
Dietetyk i dietetyk kliniczny
Wizyta u dietetyka jest wskazana na każdym etapie choroby - zarówno w nadwadze jaki i w chorobie otyłości każdego stopnia.
Dietetyk nie jest lekarzem więc z prawnego punktu widzenia, nie leczy otyłości. Nie może wystawiać recept czy zwolnień lekarskich. Jego rola w leczeniu w szczególności nadwagi i otyłości jest jednak nieoceniona a czasami wręcz wystarczająca.
Dietetyk kliniczny z kolei to rodzaj specjalizacji wśród dietetyków. Zajmuje się on ustalaniem diety dla osób przechodzących różne stadia chorób. Swoją pracę najczęściej wykonuje w szpitalu lub poradniach specjalistycznych. W przypadku osób z chorobą otyłości jego rola jest nieoceniona w przypadku II oraz III stopnia - w szczególności w leczeniu chirurgicznym oraz w okresie pooperacyjnym.
Dietetyk zajmuje się oceną metaboliczną pacjenta i przygotowuje dla nich spersonalizowaną odpowiednią dietę. W celu ustalenia odpowiedniej diety:
- przeprowadza wywiad żywieniowy,
- ocenia stan odżywienia pacjenta,
- analizuje nawyki żywieniowe
- dokonuje pomiarów antropometrycznych
- analizuje wyniki badań laboratoryjnych określających poziom składników odżywczych w organizmie pacjenta.
Zadaniem dietetyka jest także edukowanie chorego oraz osób z jego najbliższego otoczenia.
Dietetyk przyjmuje w poradniach chorób metabolicznych. Aby dostać się do dietetyka na NFZ należy uzyskać skierowanie od lekarza POZ. Można też skorzystać z porady prywatnej - koszt porady wacha się w granicach 50-150 zł za wizytę.
Nadzór dietetyczny to nie jednorazowa wizyta. Należy liczyć się z tym, że może to być od kilku do kilkunastu wizyt w ciągu roku. Dieta wymaga aktualizacji i walidacji skuteczności.
Lekarz rehabilitacji
Lekarz rehabilitacji to lekarz, który ocenia stan motoryczny pacjenta i dobiera odpowiednie zestawy rehabilitacyjne, kierując pacjenta na określone zabiegi fizjoterapeutyczne. Takich lekarzy w Polsce jest bardzo niewielu i występują do nich bardzo długie kolejki.
Lekarz rehabilitacji przyjmuje w specjalistycznej poradni rehabilitacyjnej. Do lekarza rehabilitacji musi wystawić skierowanie lekarz POZ.
Niedawno jednak wiele uprawnień lekarzy rehabilitacji nabyli sami fizjoterapeuci. Mogą oni np. samodzielnie kwalifikować pacjentów na określone zabiegi fizjoterapeutyczne.
Problemem jest to, że lekarze POZ nie zawsze mają świadomość że mogą skierować pacjenta bezpośrednio do fizjoterapeuty, skracając drogę do podjęcia rehabilitacji o wiele miesięcy.
Wizyta u lekarza rehabilitacji jest czasami jednak niezbędna. Głównie w przypadkach dużych ograniczeń ruchowych i otyłości olbrzymiej. Podczas wizyty u lekarza POZ dopytaj się czy skierowanie do lekarza rehabilitacji jest konieczne i czy skierowanie do fizjoterapeuty by nie wystarczyło.
Fizjoterapeuta
Wizyta u fizjoterapeuty jest wymagana wtedy gdy wymagana jest specjalistyczna rehabilitacja pacjentów z nadwagą oraz otyłością. Zwykle dotyczy to osób z II oraz III stopniem otyłości, ale bywa także że osoby z otyłością I stopnia oraz nadwagą, dotknięci już obciążeniami w układzie kostno-szkieletowym lub motorycznym także są kierowani do tego specjalisty.
Fizjoterapeuci przyjmują w specjalistycznej poradni rehabilitacyjnej. Do fizjoterapeuty musi wystawić skierowanie lekarz POZ. Fizjoterapeuta posiada uprawnienia do samodzielnego kwalifikowania pacjentów na zbiegi rehabilitacyjne.
Zadaniem fizjoterapeuty jest jednak przede wszystkie realizowanie zabiegów rehabilitacyjnych, ustalanie aktywności fizycznej i prowadzenie treningów obejmujących co najmniej kilka technik i metod:
- ćwiczenia wytrzymałościowe i oporowe, poprawiające wydolność organizmu,
- ćwiczenia mające na celu odtworzenie prawidłowych wzorców ruchowych,
- laseroterapia,
- magnetoterapia,
- elektroterapia,
- światłoterapia,
- masaż leczniczy w tym odchudzający
Psycholog
Psycholog przyjmuje w poradni zdrowia psychicznego. Do psychologa wymagane jest skierowanie od lekarza POZ, ale na czas pandemii nie jest ono wymagane.
Psycholog to lekarz, który w naszym społeczeństwie jest nadal niedoceniany. Choć coraz częściej poszczególni pacjenci decydują się na tę formę pomocy, nadal mamy pewne obawy co do korzystania z jego usług - głównie stereotypowe związane z przeświadczeniem, że z problemami psychologicznymi powinniśmy sobie radzić sami, a jeżeli tak nie jest będziemy "wytykani" przez innych.
Pomoc psychologa jest nieoceniona jednak w przypadku konieczności zmiany nawyków żywieniowych oraz trybu życia na bardziej aktyny - zarówno w przypadku nadwagi jak i otyłości.
Wsparcie psychologa jest niezbędne przy otyłości II stopnia ale w szczególności przy otyłości olbrzymiej - III stopnia, gdzie bez podjęcia terapii psychologicznej, żaden lekarz nie zdecyduje się na zastosowanie leczenia chirurgicznego.
Zakresem działań psychologa w zakresie walki z otyłością jest następujący:
- analiza i ocena czynników psychologicznych przyczyniających się do utrzymywania i rozwoju stanu otyłości
- zmiana destruktywnych przekonań pacjenta np. na temat własnego działa, jedzenia, odchudzania się itp.
- niwelowanie negatywnych i wprowadzanie pozytywnych nawyków żywieniowych, aktywności fizycznej, reagowania na stres, czy dbania o swoje ciało
- redukowanie nieadekwatnego wyobrażenia na temat postawionych celów, możliwości i ograniczeń własnego ciała czy procesu redukcji masy
- diagnozy zaburzeń psychicznych np. depresja, nerwica, bulimia, anoreksja czy zespół kompulsywnego jedzenia
Kardiolog
Nadwaga oraz otyłość prowadzi do wielu chorób związanych z układem sercowo-naczyniowym. Bardzo często towarzyszą one nadwadze. W takiej sytuacji, równolegle należy podjąć leczenie tych chorób.
Lekarz kardiolog przyjmuje w specjalistycznej poradni kardiologicznej i wymagane jest do niego skierowanie. Skierowanie może wystawić lekarz POZ.
Do zadań lekarza kardiologa jest:
- diagnoza w kierunku występowania chorób układu sercowo-naczyniowego
- podjęcie odpowiedniego leczenia
- w przypadkach koniecznych skierowanie do bardziej wyspecjalizowanych lekarzy lub do szpitala
Ortopeda
Ortopeda to specjalista, który zajmuje się układem kostnym, jego wadami rozwojowymi oraz nabytymi i nieprawidłowościami postawy. Lekarz ortopeda przyjmuje w specjalistycznej poradni ortopedycznej i wymagane jest do niego skierowanie. Skierowanie do lekarza ortopedy może wystawić lekarz POZ.
Podjęcia leczenia u ortopedy zwykle wymagają osoby z otyłością III stopnia lub długotrwałą otyłością II stopnia, gdzie doszło do deformacji układu kostno-szkieletowego, nastąpiły zmiany zwyrodnieniowe, stany zapalne, duże ograniczenie w ruchowości stawów czy odczuwalne bóle przy poruszaniu się.
Lekarz ortopeda analizuje stan pacjenta i zwykle kieruje dalej na odpowiednią rehabilitację lub zabieg chirurgiczny. Osobom z zaburzeniami chodu lub innymi poważnymi dysfunkcjami ortopeda pomaga właściwie dobrać kule, chodzik, czy wózek inwalidzki.
Diabetolog
Bardzo często skutkiem otyłości jest cukrzyca typu 2. Leczeniem tej choroby zajmuje się lekarz diabetolog. Ze względu na bardzo dużą liczbę osób chorujących na cukrzycę oraz jej przewlekły charakter dostęp do diabetologów jest dość ograniczony.
Lekarz diabetolog przyjmuje w specjalistycznej poradni diabetologicznej. Aby dostać się do diabetologa wymagane jest skierowanie. Skierowanie może wystawić lekarz POZ.
Leczenie cukrzycy jest rozłożone w czasie i obejmuje wiele różnych obszarów. Do zadań diabetologa należy przede wszystkim:
- ocena i interpretacja pomiarów stężenia glukozy we krwi (laboratoryjnych lub pomiarów domowych)
- dobór diety przy współpracy z dietetykiem
- leczenie farmakologiczne oraz insulinoterapia pacjentów z cukrzycą typu 2
- współpraca z lekarzami innych specjalizacji, w sytuacji gdy dojdzie do powikłań cukrzycy, takich jak choroba wieńcowa, zawał serca, udar mózgu, retinopatia, neuropatia czy nefropatia
Endokrynolog
Endokrynolog to lekarz zajmujący się zaburzeniami funkcjonowania gruczołów wydzielania wewnętrznego (hormonalnymi) np. tarczycy, przytarczycy, jajników, jąder, podwzgórza, przysadki, nadnerczy, czy trzustki.
Endokrynolog pracuje w specjalistycznej przychodni endokrynologicznej i wymagane jest do niego skierowanie. Skierowanie może wystawić lekarz POZ.
Czasami przyczyną nadwagi lub otyłości bądź ich skutkami mogą być zaburzenia w wydzielaniu odpowiednich ilości hormonów. W przypadku ich podejrzeń, lekarz POZ powinien skierować pacjenta do endokrynologa w celu poszerzenia diagnostyki.
Bariatra
Lekarz bariatra to lekarz specjalizujący się w chirurgicznym leczeniu otyłości. Pracuje on zarówno w szpitalu jak i specjalistycznej poradni chirurgicznej leczenia otyłości. Aby rozpocząć leczenie należy uzyskać skierowanie do poradni. Skierowanie może wystawić lekarz POZ. Leczenie chirurgiczne stosuje się głównie u osób z otyłością III stopnia - bardzo rzadko u osób z otyłością II stopnia. Aby skorzystać z tej metody leczenia pacjent musi spełniać określone warunki wejściowe.
Jacy specjaliści leczą otyłość?
Z powyższych informacji wynika, że z wyjątkiem sytuacji, w której wymagana jest interwencja chirurgiczna, którą zajmują się bariatrzy, nie ma do końca określonej specjalizacji, która typowo zajmuje się leczeniem choroby otyłości.
W Polsce zatem leczeniem otyłości I i II stopnia w ramach NFZ zajmuje się przede wszystkim lekarz POZ korzystając z konsultacji i współpracy trzech specjalizacji: Dietetyków, Psychologów i Fizjoterapeutów.
Można więc pokusić się o stwierdzenie, że w Polsce nie ma skutecznego systemu leczenia tej choroby a publiczny system zdrowotny nastawiony jest raczej na leczenie powikłań jak leczenie chorób układu sercowo-naczyniowego, układu kostno-szkieletowego oraz chorób związanych z zaburzeniami metabolicznymi. Dopiero gdy wystąpią te choroby podejmowane są działania mające na celu redukcję masy ciała i ogólną poprawę kondycji pacjentów.
W sektorze prywatnym można znaleźć pakiety medyczne oraz specjalizujące się w tym zakresie poradnie leczenia otyłości, skupiające niezbędnych specjalistów wymaganych w leczeniu otyłości.
Różne organizacje - jak np. Polskie Towarzystwo Badań nad Otyłością prowadzą działania mające na celu utworzenie zasad i skutecznych metod profilaktyki, walki i leczenia otyłości. Jedną z nich jest możliwość uzyskania przez lekarzy certyfikatu profesjonalnego leczenia nadwagi i otyłości.
Źródła: