Otyłość III stopnia

Otyłość III stopnia

Otyłość III stopnia to choroba - zwana też otyłością olbrzymią, która widnieje w klasyfikacji ICD 10 jako kod E66. To trzeci (najwyższy) w kolejności stopień otyłości człowieka na podstawie wskaźnika BMI. Występuje gdy BMI przewyższa 40 punktów.

Zgodnie z definicją Słownika Języka Polskiego "Otyłość" oznacza nadmierne nagromadzenie tkanki tłuszczowej w organizmie.

Z medycznego punktu widzenia otyłość III stopnia jest uznawana za chorobę. Jest to stan, w którym ilość energii dostarczanej poprzez pożywienie w olbrzymim stopniu przewyższa jej zużycie przez organizm.

W przypadku wskaźnika BMI, stan Otyłości III stopnia występuje u osób dorosłych, w zależności od ich wzrostu, gdy waga znajduje się powyżej wskazanych poniżej wartości:

Wzrost [cm]:	140	150	160	170	180	190	200	210
Waga [kg]:	78 <	90 <	102 <	115 <	129 <	144 <	160 <	176 <

W przypadku wskaźnika WHtR, stan nadwagi występuje u osób dorosłych, w zależności od ich wzrostu, gdy obwód talii znajduje się z zakresie wskazanych poniżej wartości:

Wzrost [cm]:	140	150	160	170	180	190	200	210
Obwód talii kobiety [cm]:	81 <	87 <	93 <	98,5 <	104,5 <	110 <	116 <	122 <
Obwód talii mężczyzny [cm]:	88 <	94,5 <	101 <	107 <	113 <	119,5 <	126 <	132,5 <

Stan Otyłości III stopnia to stan zagrażający zdrowiu i życiu.

Osoby w tym stanie wymagają leczenia chirurgicznego a następnie długotrwałego leczenia zachowawczego pod nadzorem specjalistów.

Otyłość III stopnia w Polsce

W Polsce istnieje wiele badań populacyjnych mierzących stopień otyłości lub niedowagi Polaków. W zależności od tych badań wyniki nieznacznie się od siebie różnią.

Z badań wynika, że Otyłość III stopnia dotyka około 0,5% mężczyzn oraz 0,4% kobiet. Niby niewiele ale zestawiając to z ogólną liczbą obywateli łącznie choroba ta dotyka blisko 175 000 osób.

Otyłość I i II stopnia dotyka około 14,9% mężczyzn oraz 14,8% kobiet - to ponad 5 mln osób. To stan potencjalnie prowadzący do otyłości III stopnia więc zagrożenie jest realne.

Z badań wynika, że osoby z otyłością żyją średnio o ok. 15 lat krócej, przy czym 25-35 lat w chorobie znacznie pogarszające jakość życia. Osoby z otyłością III stopnia żyją jeszcze krócej.

Skutki związane z otyłością III stopnia

Otyłość w każdym stadium choroby może poważnie zaburzać pracę całego organizmu – prowadząc do licznych powikłań. Nadmiernie rozwinięta tkanka tłuszczowa wydziela czynniki prozapalne, utrzymujące w organizmie osoby otyłej stały stan nieznacznie nasilonego zapalenia. Prowadzi to do powolnego postępującego uszkodzenia komórek i narządów, czego bezpośrednim skutkiem mogą być takie choroby i dolegliwości takie jak:

• nadciśnienie tętnicze
• miażdżyca
• podwyższony cholesterol LDL
• choroba niedokrwiennej serca i inne choroby układu krwionośnego
• ryzyko powstawania zakrzepów krwi
• cukrzyca typu 2
• problemy z układem pokarmowym
• kamica nerkowa
• choroby pęcherzyka żółciowego
• zaparcia
• hemoroidy
• problemy z układem moczowym
• zwiększone zagrożenia nowotworami macicy i jąder
• zapalenie ścięgien
• bóle kręgosłupa i stawów
• skrzywienie kręgosłupa / dyskopatia
• problemy z podbiciem stopy
• płaskostopie
• artretyzm
• niedokrwienie kończyn
• żylaki kończyn
• oraz znacznie więcej

W przypadku otyłości III stopnia prawdopodobieństwo wystąpienia powyższych schorzeń jest niemal pewne. W tym stanie choroba ta zagraża poważnie życiu.

Bez podjęcia leczenia chirurgicznego oraz długotrwałego leczenia w ambulatorium i nadzoru lekarza i dietetyka, często kończy się pogłębieniem problemów i dalszym zwiększeniem wagi a w konsekwencji przedwczesną śmiercią.

Choroba ta jest traktowana także jako bardzo wysoki czynnik ryzyka w szpitalu. Wszelkie operacje i zabiegi mają bardzo duże prawdopodobieństwo zakończeniem się nieodwracalnymi powikłaniami lub zgonem.

Osoby z otyłością mają także znacznie większe szanse na to, że będą przechodzić ciężko zakażenie wirusem SARS-CoV-2. Choroba COVID-19 w tym przypadku także częściej kończy się zgonem.

Otyłość III stopnia skutkuje także znacznym obniżeniem jakość życia w zakresie:

• Kondycji i realizacji podstawowych aktywności fizycznych (np. wchodzenie po schodach, chodzenie, zakładanie i zdejmowanie ubrań, butów, schylanie się, siadanie i wstawanie, korzystanie z wanny itp.)
• Wyglądu estetycznego
• Życia seksualnego
• Zapachu
• Zakupu produktów odzieżowych

Przyczyny otyłości III stopnia

Do tej pory zdiagnozowano ponad 50 różnych przyczyn wzrostu masy prowadzącej do otyłości. Można je jednak podzielić na sześć kategorii: przyczyny środowiskowe, psychologiczne, genetyczne, hormonalne, chorobowe oraz odlekowe.

Środowiskowe przyczyny otyłości:

• nieprawidłowe odżywianie
• zwyczaje rodzinne i regionalne w przyrządzaniu i spożywaniu posiłków
• niewielka aktywność fizyczna
• niedobór snu
• stres

Psychologiczne przyczyny otyłości:

• niska samoocena i brak samoakceptacji
• obniżony nastrój
• depresja
• zastępowanie jedzeniem istotnych potrzeb emocjonalnych
• zespół nocnego jedzenia
• zespół kompulsywnego jedzenia
• uzależnienie od jedzenia

Genetyczne przyczyny otyłości:

• w odkładaniu nadmiernej masy tkanki tłuszczowej w organiźmie znaczenie może odgrywać wiele różnych genów w tym te niesklasyfikowane
• jednym z najistotniejszych wskazuje się gen określony mianem genu otyłości - FTO, znajdujący się na 16 chromosomie
• PPARg (gen receptora aktywowanego proliferatorami peroksysomów typu g)
• adiponektyna
• rezystyna

Hormonalne przyczyny otyłości:

Nadwaga może być spowodowana niedoborem, nadmiarem lub niewłaściwym działaniem hormonów:

• hormony tarczycy (tyroksyna i trójjodotyronina)
• parathormon
• melatonina
• glikokortykosteroidy
• hormony płciowe
• hormony tkanki tłuszczowej (leptyna i adiponektyna)
• cholecystokinina
• bombezyna
• glukagonopodobny
• peptyd-1 (GLP-1)
• peptyd YY (PYY)
• insulina
• grelina

Chorobowe (wtórne) przyczyny otyłości:

Niektóre choroby mają znaczący wpływ na wzmożone odkładanie się tłuszczu w organiźmie człowieka. Z najistotniejszych można wskazać:

• niedoczynność tarczycy
• niedoczynność przysadki
• zespół policystycznych jajników
• zespół Turnera
• zespołu Cushinga

Spowodowane przyjmowaniem leków (odlekowe / wtórne) przyczyny otyłości:

Wiele leków stosowanych w leczeniu różnych chorób wpływa na procesy metaboliczne w tym przyrost masy ciała. Do farmaceutyków tych należy przede wszystkim zaliczyć następujące grupy leków:

• kortykosteroidy
• psychotropowe
• przeciwpadaczkowe
• przeciwpłytkowe

Leczenie otyłości III stopnia

Otyłość III stopnia jest chorobą, która zagraża życiu i zdrowiu i należy bezwzględnie podjąć jej leczenie. Głównym celem leczenia otyłości (każdego stopnia) jest obniżenie wagi chorego, oraz zapobieganie ponownemu przyrostowi masy ciała.

O sposobie leczenia zawsze powinien decydować lekarz, który dobierze odpowiednią terapię indywidualnie do każdego pacjenta.

W przypadku otyłości III stopnia wymagane jest leczenie przez lekarzy specjalistów z udziałem dietetyków i psychologów.

W Otyłości III stopnia najczęściej stosuje się leczenie chirurgiczne poprzedzone leczeniem zachowawczym - odpowiednią dietę, odpowiednią aktywność fizyczną oraz leczeniem farmakologicznym.

Dieta w leczeniu otyłości III stopnia

Dieta powinna być uboga energetycznie tak, aby bilans energetyczny był ujemny. Ważne jest by dieta i dzienne zapotrzebowanie kaloryczne było ustalone przez dietetyka. Zbyt mała ilość pokarmu może powodować niedożywienie organizmu (występuje ono także u osób otyłych).

Wartości kaloryczne muszą być dobrane tak, aby organizm korzystał ze zmagazynowanej tkanki tłuszczowej jako źródła energii ale miał również dostarczane wszelkie inne niezbędne składniki odżywcze, witaminy i minerały.

Ważnym elementem diety podczas leczenia nadwagi oraz otyłości jest picie wody lub wody z cytryną, które znacznie ułatwiają procesy metaboliczne i ograniczają łaknienie.

W przypadku otyłości III stopnia, słodycze, alkohol i tłuszcz zwierzęcy są całkowicie zabronione. Mają one bardzo wysoki indeks kaloryczny i nawet mała ich ilość zniweczy cały włożony wysiłek chorego.

Należy także unikać wszelkich smażonych potraw.

Niezwykle istotnym elementem diety w leczeniu nadwagi jest zmiana nawyków żywieniowych, obejmująca:

• regularność przyjmowania posiłków - powinno to być 4-5 posiłków spożywanych o tej samej porze w odstępach od 3-4 godzin
• zmniejszenie wielkości posiłków
• wprowadzenie dokładnego i powolnego przeżuwanie pokarmu
• oddzielne przyjmowanie płynów od pokarmów stałych
• suplementacja witamin oraz mikro- i makroelementów

Dieta musi uwzględniać zamierzone tempo ubytku masy tkanki tłuszczowej i wzrostu masy mięśniowej. Zakłada się, że spadek ogólnej masy ciała powinien być dość powolny - od 0,5 do 1 kg / tydzień, czyli ok. 2-4 kg miesięcznie.

W przypadku osób z otyłością III stopnia może być to jednak za mało. W tym przypadku dietetycy zwykle ustalają spadek masy ciała na poziomie 20 proc. w ciągu 6 miesięcy.

Zbyt szybki spadek masy ciała może prowadzić w późniejszym terminie do tzw. efektu jo-jo, czyli powrotu do wagi sprzed podjęcia działań - a często i znacznie większej.

Stąd po terapii zachowawczej dokonuje się zabiegu chirurgicznego by zachować wypracowaną wagę przez dłuższy okres czasu.

Aktywności fizyczne

W przypadku otyłości III stopnia, należy skorzystać z nadzoru fizjoterapeutów i trenerów osobistych specjalizujących się w leczeniu otyłości. Osoby w tym stanie najczęściej mają już choroby zwyrodnieniowe różnych stawów, a dalsze ich obciążanie może powodować dalszy postęp choroby.

Ponadto nieodpowiednia aktywność fizyczna może prowadzić do urazów, niedotlenienia i innych powikłań związanych z przeciążeniem organizmu.

Odpowiednio dobrane ćwiczenia w znacznym stopniu sprzyjają redukcji masy ciała i ogólnej kondycji zdrowotnej. Przyczyniają się do spalania tłuszczu i zwiększenia masy mięśniowej.

Aktywność fizyczną zwykle rozpoczyna się od ćwiczeń powszechnie uznawanych za bezpieczne jak: pływanie, ćwiczenia w wodzie, joga czy jazda na rowerze. Osoby w tym stanie nie powinny biegać bez nadzoru specjalisty czy wykonywać bardzo intensywnych ćwiczeń.

Wspomaganie lekami w leczeniu otyłości III stopnia

Otyłość III stopnia to stan, w którym lekarz najczęściej decyduje się o włączeniu do leczenie środków farmakologicznych. Decyzję o stosowaniu leków zawsze powinien podejmować lekarz.

W Polsce stosuje się dwa rodzaje leków podczas leczenia otyłości:

• obniżające wchłanianie tłuszczy i przyswajanie kalorii
• wprowadzające uczucie sytości i zmniejszające apetyt

Leczenie chirurgiczne otyłości III stopnia

Leczenie otyłości III stopnia metodami chirurgicznymi powinno być poprzedzone leczeniem zachowawczym z wykorzystaniem diety i farmakoterapii. Dopiero po jego zakończeniu można podjąć decyzję o zabiegu chirurgicznym.

Wskazania do leczenia chirurgicznego

Otyłość III stopnia jest sama w sobie wskazaniem do leczenie chirurgicznego. Należy jednak pamiętać, że przed leczeniem należy przeprowadzić leczenie zachowawcze oraz zweryfikować czy nie występują przeciwwskazania do przeprowadzenia zabiegu.

Rodzaje zabiegów chirurgicznych

Zabiegi chirurgiczne stosowane w leczeniu otyłości nazywają się zabiegami bariatrycznymi. Leczenie chirurgiczne jest jedną z najskuteczniejszych metod leczenia otyłości, ale wiąże się z ryzykiem powikłań i zgonu.

Szczególne ryzyko dotyczy osób z otyłością III stopnia, ale korzyści wynikające z ograniczenia masy ciała i utrzymania tego stanu przez dłuższy czas biorą górę nad ryzykiem powikłań związanych z otyłością w tym stanie.

W zależności od stopnia otyłości, różne zabiegi chirurgiczne odnoszą różny skutek. Decyzja z jakiej metody skorzystać powinien podjąć lekarz, który ma do wyboru szereg rozwiązań:

• by-pass żołądka (zalecany przy BMI większym niż 40)
• balon dożołądkowy (zalecany dla BMI 30-40)
• opaska żołądkowa
• mankietowa / rękawowa resekcja żołądka (zalecane przy cukrzycy, hiperlipidemii, bezdechu nocnym)
• wyłączenie żółciowo-trzustkowe
• Endoskopowa gastroplastyka - ESG (zalecany dla BMI 30-40)

Należy także pamiętać o przeciwwskazaniach do chirurgicznego leczenia otyłości. Nie powinno się go wykonywać, jeżeli chory cierpi na jedną z poniższych chorób lub dolegliwości:

• schizofrenia
• ciężka depresja (sama depresja nie jest przeciwwskazaniem)
• bulimia
• tendencje samobójcze
• niektóre inne zaburzenia psychiczne
• zaburzenia czynności nadnerczy i tarczycy
• nadużywanie alkoholu
• nadużywanie środków odurzających
• choroby zapalne przewodu pokarmowego
• choroby nowotworowe
• refluks przełyku

Wsparcie przez bliskich lub nadzór osób trzecich

Choroba otyłości jest bardzo trudna do leczenia. Niezależnie czy podejmujesz próbę samodzielnie czy z pomocą lekarza i dietetyka, wymaga poświęcenia i zaparcia w szczególności ze strony chorego. To chory musi chcieć schudnąć.

Zazwyczaj wszelkie niepowodzenia zachowawczej próby zmniejszenia masy ciała są związane z niedostatecznie silną wolą osoby z otyłością, która nie stosuje się do rygorów opracowanej diety czy nie prowadzi dość częstych i wydajnych aktywności fizycznych. Warto jest więc pomyśleć także o wsparciu takiej osoby przez najbliższych lub psychologa.

Dobrym rozwiązaniem może być także korzystanie ze stałego nadzoru dietetyka i trenera osobistego (stacjonarnego lub przyjeżdżającego do osoby chorej). Pod rozwagę należy także wziąć tzw. "Diety pudełkowe", które będą dostarczane osobie chorej w odpowiednich ilościach i o odpowiedniej wartości kalorycznej.