Wychudzenie

Wychudzenie

Wychudzenie to drugi w kolejności stopień niedożywienia człowieka na podstawie wskaźnika BMI - gdy BMI jest pomiędzy 16 a 17 punktów.

Zgodnie z definicją Słownika Języka Polskiego "wychudzony" oznacza bardzo chudy, wynędzniały.

Z medycznego punktu widzenia jest to stan kliniczny, na który składają się skutki przedłużonego niedoboru składników żywienia będących źródłem energii (głównie węglowodany i tłuszcze) lub też niedoboru składników jakościowych wchodzących w skład ważnych struktur regulujących metabolizm komórek, tkanek lub całego organizmu (głównie sole mineralne, witaminy, pierwiastki śladowe).

W przypadku wskaźnika BMI, stan wychudzenia występuje u osób dorosłych, w zależności od ich wzrostu, gdy waga znajduje się z zakresie wskazanych poniżej wartości:

Wzrost [cm]:	140	150	160	170	180	190	200	210
Waga [kg]:	31 - 33	35 - 38	40 - 43	46 - 49	51 - 55	57 - 61	63 - 68	69 - 74

W przypadku wskaźnika WHtR, stan wychudzenia (niedożywienie II stopnia) występuje u osób dorosłych, w zależności od ich wzrostu, gdy obwód talii znajduje się z zakresie wskazanych poniżej wartości:

Wzrost [cm]:	140	150	160	170	180	190	200	210
Obwód talii kobiet [cm]:	49 - 59	52,5 - 63	56 - 67	59,5 - 71,5	63 - 75,5	66,5 - 80	70 - 84	73,5 - 88
Obwód talii mężczyzn [cm]:	49 - 60	52,5 - 64,5	56 - 69	59,5 - 73	63 - 77,5	66,5 - 81,5	70 - 86	73,5 - 90

Stan wychudzenia to stan zagrażający zdrowiu a niekiedy i życiu. Brak podjęcia leczenia osoby w tym stanie, doprowadza najczęściej do nieodwracalnych powikłań lub przekroczenia progu wygłodzenia (niedożywienia III stopnia).

W tym stanie zapasy tłuszczu są praktycznie na wyczerpaniu, i przestają pełnić swojej funkcji w organiźmie. Ten z kolei w celu uzyskania energii zaczyna czerpać ją ze zmagazynowanego białka w tkance mięśniowej.

Mięśnie zawierają dużą ilość białka ale bardzo szybko się rozpadają i w krótkim czasie brakuje organizmowi i tego paliwa. Białko jest niezbędne do prawidłowego funkcjonowania naszych komórek. Stan wychudzenia może więc szybko przerodzić się w stan wygłodzenia.

Skutki wychudzenia organizmu

Stan wygłodzenia to choroba sklasyfikowana wg kodów ICD 10 pod numerem E44.0 - Niedożywienie białkowo-energetyczne, umiarkowane. Jest to choroba, która poważnie zagraża zdrowiu a niekiedy i życiu. Osoba na nią cierpiąca wymaga opieki / nadzoru lekarskiego i dietetyka.

W warunkach szpitalnych jej występowanie obniża rokowania pacjenta, ponieważ znacznie zwiększa szansę na powikłania pooperacyjne i śmierć.

W tym stanie pacjent odczuwa wiele dolegliwości, a poszczególne narządy wewnętrzne i zewnętrzne na skutek niewystarczającej ilości substancji odżywczych przestają prawidłowo funkcjonować.

Podstawowym problemem osób w stanie wygłodzenia jest brak zaopatrzenia w energię, skutkiem czego organizm spala więcej kalorii niż jest w stanie pozyskać - innymi słowy sam się konsumuje pobierając niezbędną energię głównie z resztek tłuszczu ale i mięśni, czego rezultatem mogą być:

• Zanikanie tkanki tłuszczowej
• Zanikanie tkanki mięśniowej
• Zmniejszające się narządy wewnętrzne (np. serce)
• Zaniku błony śluzowej jelita
• Stłuszczenia wątroby / nerek
• Nieprawidłowe funkcjonowanie układu nerwowego
• Nieprawidłowe funkcjonowanie układu krwionośnego
• W niektórych przypadkach zgon

Ponadto osoby w stanie wygłodzenia oraz wychudzenia organizmu odczuwają następujące dolegliwości związane z brakiem witamin i minerałów:

Przyczyny stanu wychudzenia organizmu

W zależności od tego czy wygłodzenie jest skutkiem choroby (medyczne) czy nie (niemedyczne), organizm reaguje nieco inaczej. Związane jest to z tzw. zjawiskiem głodzenia organizmu, które dzieli się na 2 typy - głodzenie proste (zwykle na skutek przyczyn niemedycznych) i głodzenie powikłane (zwykle na skutek przyczyn medycznych).

Przy głodzeniu powikłanym dochodzi do znacznego ograniczenia przyjmowania składników odżywczych wraz z nałożeniem się innych powikłań wynikających z ciężkiej choroby bądź urazu.

Na początku dochodzi do krótkotrwałego obniżenia tempa metabolizmu. Krótko po tym, na skutek produkcji dużej ilości hormonów katabolicznych następuje wzrost tempa przemiany materii i rozpad lizyny.

W celu naprawy uszkodzonych tkanek, w organiźmie można zaobserwować zwiększony rozpad białek ustrojowych. Pojawiają się zaburzenia w obrębie gospodarki węglowodanowej, retencja (zatrzymanie) wody oraz sodu.

Przyczyny medyczne wygłodzenia:

• Anoreksja (jadłowstręt)
• Bulimia
• Nietolerancja glutenu
• Śpiączka
• Ciężkie zaburzenie depresyjne
• Choroby psychiczne
• Cukrzyca
• Choroba trawienna
• Ciągłe wymioty
• Ciągłe biegunki
• Choroby zakaźne: AIDS, gruźlica, COVID-19
• Choroby metaboliczne
• Choroby nowotworowe
• Choroby pasożytnicze
• Zaburzenia endokrynologiczne
• Zaburzenia wchłaniania pokarmów

W głodzeniu prostym (lub niepowikłanym), stopniowo zużywają się rezerwy zgromadzonej energii (białka i tłuszczu). Już w ciągu pierwszych 24 godzin dochodzi do zużycia rezerw glikogenu - wielocukru stanowiącego materiał zapasowy w komórkach.

W następstwie, zapotrzebowanie na glukozę jest pokrywane z aminokwasów mięśni i tkanki tłuszczowej. Przedłużający się czas bez zaopatrzenia w substancje odżywcze, uruchamia w organiźmie zużycie związków ketonowych, co ogranicza częściowo rozkład białek mięśniowych (katabolizm).

Przyczyny niemedyczne wygłodzenia:

• Przemoc wobec osób pozostających na utrzymaniu (dzieci, osoby starsze, osoby niepełnosprawne)
• Głód spowodowany konfliktami politycznymi i wojnami, klęskami żywiołowymi
• Nadmierny post - np. w związku z przekonaniami religijnymi
• Ubóstwo

Leczenie stanu wychudzenia

Odżywienie organizmu

Zwykle osoby w tym stanie wymagają leczenia szpitalnego. Jeżeli tak jest, leczenie w tym stanie polega przede wszystkim na zapewnieniu organizmowi odpowiedniej dawki substancji odżywczych (takich jak białka, tłuszcze, węglowodany, elektrolity, mikroelementy, witaminy czy woda) oraz na podtrzymaniu funkcji poszczególnych narządów.

Zdarza się, że osoby w stanie wychudzenia nie są w stanie samodzielnie przyjmować pożywienia - w szczególności gdy przyczyną tego stanu są inne choroby. U takich osób oraz u osób wymagających natychmiastowego odżywienia, stosuje się żywienie dojelitowe lub pozajelitowe.

W przypadku gdy żywienie dojelitowe ma potrwać co najmniej kilka tygodni, stosuje się przezskórną endoskopową gastrostomię (PEG) lub przezskórną endoskopową jejunostomię (PEJ), polegającą na nacięciu skóry na brzuchu i wprowadzeniu sondy do żołądka.

W przypadku planowanych krótszych okresów żywienia, zagłębnik do jelita cienkiego lub żołądka wprowadza się przez nos lub podaje się składniki odżywcze bezpośrednio do żył (tzw. kroplówka).

U osób mogących odżywiać się normalnie stosuje się tzw. DSP - doustną suplementację pokarmową. Polega ona na podawaniu drogą doustną tzw. odżywki - specjalnej diety przemysłowej (przemysłowo wytworzonego, często częściowo strawionego, zawierające wszystkie niezbędne składniki odżywcze pokarmu).

Odpowiednia dieta

Gdy stan takich pacjentów się poprawi lub gdy nie wymagali leczenia szpitalnego, zwykle dostosowuje się odpowiednio dietę poprzez:

• zwiększenie liczby porcji
• uregulowanie częstotliwości przyjmowanych posiłków
• dobranie odpowiedniej kaloryczności posiłków
• dobranie odpowiedniej zawartości witami, minerałów, mikro- i makroelementów w posiłku
• zmianie konsystencji podawanych posiłków

Aktywność fizyczna

Osoby w stanie wychudzenia, które nie są obarczeni innymi chorobami współistniejącymi, które znacznie ich osłabiły, są zwykle w stanie wykonywać ćwiczenia i aktywności fizyczne.

Jeżeli są ku temu wskazania, lekarz wraz z fizjoterapeutą mogą przygotować i zleciś szereg ćwiczeń fizycznych, celem odbudowy tkanki mięśniowej.

Sama dieta i żywienie bez ruchu spowoduje przyrost głównie tkanki tłuszczowej. Jej rozmiar będzie nieadekwatnie duży w stosunku do masy reszty ciała, co także jest niebezpieczne dla organizmu. Z tego powodu aktywność fizyczna jest niezbędnym elementem leczenia stany wychudzenia, o ile wychudzenie nie jest skutkiem nadmiernego wysiłku fizycznego.

Gdy przyczyną są zaburzenia psychiczne (anoreksja, bulimia itp.)

Jeżeli przyczyną stanu pacjenta jest anoreksja, builimia lub inne zaburzenia poprzez które pacjent "świadomie" odmawia przyjmowania posiłków, równocześnie razem z leczeniem zachowawczym stosuje się terapie u psychiatry bądź psychologa.

Lekarz lokalizuje czynniki behawioralne, wzmacniające tendencje do odmawiania przyjmowania posiłków i zwykle przepisuje leki wspomagające jak np.:

• przeciwdepresyjne (np. Bioxetin, Seronil)
• neuroleptyki (np. Zolafren, Zolaxa)